Sâdık Hidâyet

“Kararımı verdim. Yaşamaktan duyulan tiksinti bizi boğana kadar bu bok kataraktı içinde mücadele edilmelidir.”

Fransız polisi, 1951 yılının Nisan ayında, Paris’te bir apartman dairesinde, gazdan zehirlenerek ölmüş bir insan buldu. Ölen kişinin, bugün İran’ın büyük edebi karakteri ve ilk modernist yazarı olan Sâdık Hidâyet olduğu teşhis edildi. Hidâyet dairesinin kapasını kilitleyip, gazı açarak intahar etmişti. Hayatta olduğu müddetçe çok az kişi onu ciddiye aldı ve neredeyse hiç kimse değerini anlayamadı. Uzun süre Paris’te yaşadıktan sonra Tahran’a döndüğünde Hidayet, bir katip ve başarısız bir memur olarak fakir bir yaşam sürerken yazmaya devam etti. Yaşadığı baskılar ve toplumun yozlaşması onu bunalıma sürükledi ve yeniden Paris’e gitmek zorunda kaldı. 48 yaşındayken hayatına son verdi. Oysa kısa süre önce bir arkadaşına gönderdiği mektupta şöyle yazmıştı; “Kararımı verdim. Yaşamaktan duyulan tiksinti bizi boğana kadar bu bok kataraktı içinde mücadele edilmelidir.”

Her ne kadar “Kör Baykuş” baş yapıtı olarak anılsa da, benim için “Hacı Aga” adlı kısa romanı mutlaka okunması gereken en etkileyici eseridir. Kitapta yazılanlar size hiç yabancı gelmeyecek, yaşadığınız dönem ve toplumdan bir çok ortak nokta bulacaksınız.
Doğumunun 120. yılında, Sâdık Hidâyet’i saygı ve hayranlıkla anıyorum.

“Hacı Aga” ‘dan kısa bir alıntı;

“Devletin kendisi hırsız; milleti çarpıyor. Nankörlüğü de cabası. Bir avuç aç, aciz yoksula millet demişler! Acıyan kim? Niçin her şeyi sadece tüccardan bekliyorlar? Ordumuz ordu, maliyemiz maliye mi sanki? Maarifimiz, adliyemiz adam gibi mi? Al birini, vur ötekine. Deveye sormuşlar “Niye boynun eğri?” “Nerem doğru ki!” demiş… Bu insanlar yıllardır aynı yalanları yutuyorlar. İşin matrak tarafı, kendilerini dünyanın en akıllı insanları sanıyorlar… Biz sahteciliği, hırsızlığı, üçkağıtçılığı akıl ile karıştırıyoruz. Hangi sanat, hangi ilim?”

“Hacı Aga”, Sâdık Hidâyet, Yapı Kredi Yayınları, 3. Baskı: İstanbul, Nisan 2013, 74. Sayfa